Seçim öncesi 14,3 milyar dolarlık gizemli kaçış

Mayıs 2023 seçimleri öncesinde olduğu gibi Mart 2024 seçimleri öncesinde de Türkiye ekonomisine yüklü miktarda kaynağı belirsiz para çıkışı damga vurdu. Şubatta 5 milyar dolarlık, son altı ayda 14,3 milyar dolarlık gizemli çıkış dikkat çekti.

Türkiye seçim öncesinde bir kez daha kaynağı belirsiz para çıkışıyla karşı karşıya kaldı.

Merkez Bankası (TCMB) dün 2024 yılı Şubat ayı ödemeler dengesi verilerini açıkladı.

Şubatta 3 milyar 265 milyon dolarlık, ocak-şubat döneminde 5 milyar 787 milyon dolarlık cari açığa işaret eden verilerde dikkat çeken kalemlerden biri de kaynağı belirsiz para giriş ve çıkışlarını gösteren ‘net hata ve noksan’ oldu.

Net hata ve noksan  kaleminde şubatta 4 milyar 982 milyon dolarlık, Eylül 2023 ile Şubat 2024 arasındaki altı ayda ise toplamda 14 milyar 320 milyon dolarlık yüksek çıkış rakamı kaydedildi.

Söz konusu yüksek çıkış rakamı, Mayıs 2023 seçimleri öncesindeki üç ayda görülen 16 milyar 579 milyon dolarlık çıkış rakamını hatırlattı.

Seçimin ardından haziran-ağustos döneminde net hata ve noksan kalemi toplamda 13 milyar 531 milyon dolarlık girişe işaret etmiş, seçim öncesi kriz, sermaye kontrolü ve siyasi kaygılarla yastık altına ya da yurt dışına kaçan yüklü miktarda kaynağın, seçim sonrası geri döndüğü yorumları yapılmıştı.

NET HATA VE NOKSAN NEDİR?

Bir ülkenin dış dünya ile ekonomik ilişkilerini gösteren ödemeler dengesine ilişkin verilerin derlenmesinde ortaya çıkan hatalar ve eksikliklerin ödemeler dengesi tablosunda gösterildiği kaleme ‘net hata ve noksan’ adı veriliyor.

TCMB metinlerinde ‘net hata noksan’ kalemi için “Verilerin değişik kaynaklardan elde edilmesi, değerleme, ölçme ve kayıt zamanı farklılıkları yaratmakta; sonuç itibarıyla oluşan farklar Net Hata ve Noksan (NHN) kalemine ‘kalıntı’ şeklinde yansımaktadır. Bu kalem, finans hesabından, cari işlemler hesabı ve sermaye hesabının çıkarılmasıyla elde edilmektedir” ifadeleri yer alıyor.

Ödemeler dengesi istatistikleri ve dolayısıyla net hata ve noksan kalemi de, hem geçici nitelikteki verilerin zaman içinde kesinleşmesi hem de yeni bir kaynaktan veri derlenmeye başlanması nedeniyle geriye dönük olarak güncelleniyor.

İthalat ve ihracattaki gümrük ve banka kayıtlarındaki farklılıkların yanı sıra turizm gelir ve giderlerinin izlenebilmesi için yürütülen anket çalışmaları sonucunda hesaplanan gelir veya gider, bankaların döviz varlıklarına artış veya azalış olarak yansımamışsa, aradaki fark ‘net hata noksan’ kalemine yansıtılıyor.

Yastık altında saklanan para ve değerli metallerin sisteme giriş ve çıkışları da kaynağı belirsiz giriş ve çıkışlar olarak kayda geçiyor.

Sermaye girişlerinin zayıfladığı, TL’de değer kayıplarının yaşandığı, vergi ve varlık barışı olduğu dönemlerde yerleşiklerin yurtdışı mevduat kaynaklı sermaye hareketlerinin artması da net hata ve noksan kaleminde rakamları artırıyor.

Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışı mevduat verilerinin kapsanmasındaki eksiklikler ve Türk sahipli yabancı bayraklı gemiler ve navlun verileri de net hata ve noksan kaleminde etkili oluyor.

KAÇAK ALTIN İTHALATI, YASTIK ALTI, GRİ LİSTE

31 Mart seçimleri öncesindeki çıkışta, son dönemde altındaki ithalat kotasıyla birlikte arttığı söylenen kaçak altın ithalatının payı olabilir.

Bir diğer etken, seçim öncesinde sistemden yastık altına çekilen ya da yurt dışına çıkarılan altın ve dövizler olabilir.

Türkiye’nin Mayıs 2023 seçimleri sonrasında Mali Eylem Görev Gücü’nün (FATF) kara para aklama ve terörizmin finansmanı konusunda belirlediği kriterleri karşılayıp gri listeden çıkmak için attığı adımlarla birlikte olası kara para kaçışı da son dönemde net hata ve noksan kalemindeki çıkışlarda etkili olmuş olabilir.